Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi các hiện tượng thời tiết cực đoan, tạo điều kiện cho dịch bệnh lây lan nhanh chóng. Nắng nóng và độ ẩm kéo dài là môi trường lý tưởng để muỗi sinh sôi, thúc đẩy mạnh mẽ bệnh sốt xuất huyết và các bệnh do côn trùng (vector) truyền khác. Thiên tai, lũ lụt cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường nước và đường tiêu hóa. Những rủi ro dịch bệnh nhạy cảm với khí hậu này cho thấy nhu cầu cấp bách phải có các hệ thống cảnh báo và ứng phó sớm để bảo vệ sức khỏe người dân.
Tại OUCRU Việt Nam, nhóm nghiên cứu do Phó Giáo sư Jennifer Ilo Van Nuil và Tiến sĩ Marc Choisy dẫn dắt, đã thực hiện nghiên cứu chuyên sâu nhằm đánh giá cách tăng cường các hệ thống cảnh báo và phản ứng nâng cao (AW&R) để đối phó với sốt xuất huyết và các bệnh truyền nhiễm khác. Nghiên cứu xác định các rào cản và yếu tố thuận lợi khi tích hợp các công cụ cảnh báo sớm, như Công cụ chuẩn bị nâng cao cho sốt xuất huyết (DART) của OUCRU, vào hệ thống giám sát hiện có.
Nghiên cứu này là một phần của dự án toàn cầu Advance Warning and Response Exemplars (AWARE), được triển khai từ 2023–2025, do Trung tâm Đại dịch của Đại học Brown (Hoa Kỳ) dẫn dắt và được tài trợ bởi Quỹ Gates, Gates Ventures và Wellcome. OUCRU Việt Nam là một trong bốn đối tác nghiên cứu địa phương, bên cạnh Brazil, Kenya và Nam Phi.
Hội thảo công bố kết quả được tổ chức vào ngày 30 tháng 9, đã trình bày các kết quả nghiên cứu tại Việt Nam. Khoảng 30 đại biểu từ Sở Y tế, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh và các bệnh viện hàng đầu cũng đã thảo luận về cơ hội cải thiện khả năng dự đoán và phản ứng nhanh với dịch bệnh.
Trước sự phức tạp ngày càng tăng của các bệnh truyền nhiễm do biến đổi khí hậu, các đại biểu thống nhất rằng Việt Nam có cả cơ hội và trách nhiệm để đi đầu trong việc thúc đẩy các hệ thống cảnh báo và phản ứng sớm, mang lại những bài học có giá trị quốc tế.
GS Guy Thwaites, Giám đốc OUCRU, nhấn mạnh tầm quan trọng của hệ thống giám sát dịch bệnh tại Việt Nam: “Nhiều ca bệnh truyền nhiễm mới nổi đã được phát hiện tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới ở TP. Hồ Chí Minh. Bằng cách tổng hợp chuyên môn và dữ liệu trên toàn quốc, chúng ta có thể tiến xa hơn nữa, từ một hệ thống giám sát tốt trở thành khả năng dự đoán dịch bệnh còn mạnh mẽ và hiệu quả hơn.”
PGS Jennifer Van Nuil, Chủ nhiệm Nghiên cứu tại OUCRU, nhấn mạnh sự công nhận quốc tế đối với Việt Nam: “Chúng tôi đã dành nhiều năm để tìm hiểu những điểm mạnh và thách thức của hệ thống ứng phó dịch bệnh tại Việt Nam. Thông qua Dự án AWARE, Việt Nam đang được công nhận trên toàn cầu là một hình mẫu về khả năng sẵn sàng ứng phó dịch bệnh. Thành quả này có được nhờ sự hợp tác giữa các nhóm khoa học xã hội, mô hình toán học và nghiên cứu sốt xuất huyết của OUCRU, cùng với các đối tác. Nghiên cứu của chúng tôi không chỉ nhằm mục đích hiểu các rào cản, mà còn là xác định những phương pháp hiệu quả và tiềm năng nhân rộng chúng.”
Ý nghĩa Quốc tế
Dự án AWARE được lấy cảm hứng từ chương trình COVID-19 Response Exemplars in Global Health, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện sớm và phản ứng phối hợp trước dịch bệnh. Bằng cách nghiên cứu các “điểm sáng” ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, AWARE xác định những thực hành tốt nhất và các năng lực cốt lõi giúp hệ thống cảnh báo và phản ứng nâng cao (AW&R) vận hành hiệu quả.
Tại Việt Nam, dự án tập trung vào phòng chống và kiểm soát sốt xuất huyết Dengue, một thách thức lớn khi biến đổi khí hậu làm tăng tần suất và mức độ nghiêm trọng của dịch bệnh. Kết quả nghiên cứu của OUCRU sẽ đóng góp vào việc hoạch định chính sách dựa trên bằng chứng, hỗ trợ hợp tác đa ngành, và tăng cường tích hợp các công cụ dự báovào hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm quốc gia.
